نوال السعداوی، از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان مصر و پیشکسوتان حامی حقوق زنان در جهان عرب، روز یکشنبه پس از مدت‌ها بیماری در بیمارستانی در قاهره و در سن ۸۹ سالگی درگذشت.

این نویسنده فمینیست که پزشک و روانشناس هم بود بیش از ۵۵ کتاب نوشته که بیشترشان در دفاع از حقوق زنان هستند. او در ضمن بخاطر سال‌ها کارزار علیه ختنه زنان در مصر معروف بود و در سال ۱۹۸۰ کتاب مشهور «صورت پنهان حوا» را در این مورد نوشت که به زبان‌های بسیاری از جمله ترکی ترجمه شده است. او خود ختنه را در سن شش سالگی تجربه کرده بود و در سال‌هایی که در روستا کار پزشکی می‌کرد متوجه آسیب‌های وسیع آن شده بود. او در این مورد گفت: « زخم عمیقی که از کودکی بر بدنم نهادند هرگز شفا نیافت.»

سعداوی در طول زندگی خود بارها زندانی و تهدید به مرگ شد. او بنیان‌گذار و رئیس «انجمن همبستگی زنان عرب» و یکی از بنیان‌گذاران «انجمن حقوق بشر عرب» بود. در سال ۱۹۸۱ نشریه فمینیستی «المواجهه» را به زبان عربی بنیانگذاری کرد.

از میان کتاب‌های او که به فارسی ترجمه شده و در ایران منتشر شده‌اند می‌توان به «چهره عریان زن عرب» در سال ۱۳۵۹ با ترجمه مجید فروتن و رحیم مرادی (که بارها تجدید چاپ شده است)، «نیمه دیگر؛ نابرابری حقوق زن در بوته نقد» (عنوان اصلی:‌ «زن، دین و اخلاق»، ترجمه مهدی سرحدی، نشر ناقد، ۱۳۸۲)، و «خاطرات یک زن پزشک» (ترجمه آزاده پورصدامی، چاپ ۱۳۹۸) اشاره کرد. داستان‌های کوتاه او نیز بارها در نشریات مختلف منتشر شدند و به همراه سایر نوشته‌ها از الهام‌بخشان جنبش فمینیستی در ایران بودند. انتشارات مدید در سال ۱۳۹۷ کتابی از عایشه زارعی منتشر کرد که شامل ترجمه برخی از این داستان‌ها و تحلیل آن‌ها می‌شد. حسیب عمار، خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی، در سال ۲۰۱۵ گفتگویی با او انجام داد.

یکی از جنجالی‌ترین کتاب‌های او «زنان و سکس» (۱۹۷۲) بود که نزدیک به ۲۰ سال در مصر ممنوع بود و بعد از انتشار باعث شد خانم سعداوی از سمت خود به عنوان مدیر بهداشت عمومی در وزارت بهداشت مصر اخراج شود. او مخالف محافظه‌کاری اسلامی بود و علیه گسترش حجاب اسلامی در مصر، قوانین چندهمسری و نابرابری در قوانین ارث مبارزه می‌کرد.

سعداوی در ضمن دیدگاه‌های چپ‌گرایانه داشت و همیشه بر مواضع خود پافشاری می‌کرد و در سال ۲۰۱۱ در گفتگویی با شبکه خبری «سی‌ان‌ان» گفت:‌ «زنان در جامعه طبقاتی یا جامعه مردسالار تحت تسلط مردان، آزاد نمی‌شوند. همین است که باید علیه سرکوب طبقاتی، سرکوب جنسیتی و سرکوب مذهبی مبارزه کنیم. بدون زنان نمی‌شود حرفی از انقلاب زد.»

خبر درگذشت السعداوی باعث واکنش گسترده و جهانی در رسانه‌های اجتماعی شد.

الیف شافاک، نویسنده و کنشگر حقوق زنان از ترکیه می‌ گوید: «چه فقدان غم‌انگیزی برای منطقه ما و جهان ما.»

مونا الطحاوی، نویسنده و کنشگر مصری، بخشی از کتاب «زنان در نقطه صفر» را نقل قول کرده و نوشته است: «من از حقیقت سخن می‌گویم و حقیقت، متوحش است و خطرناک.»

خانم السعداوی در اکتبر سال ۱۹۳۱ در روستایی در دلتای نیل در شمال قاهره به دنیا آمد. درس پزشکی را در دانشگاه قاهره و دانشگاه کلمبیای نیویورک خواند. از همان جوانی هم رمان می‌نوشت، هم برای نشریات مصر قلم می‌زد و هم کار پزشکی و تدریس در دانشگاه را انجام می‌داد.

در زمان ریاست‌جمهوری جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور سوسیالیست مصر، از برخی افکار او استقبال ‌شد اما پس از درگذشت ناصر در سال ۱۹۷۰، جانشین او، انور سادات، با نزدیکی به اخوان مسلمین، بسیاری از چهره‌های مترقی دوران قبل را سرکوب کرد. خانم سعداوی هم در سال ۱۹۸۱ دو ماه زندانی شد. حاصل این دو ماه، کتاب «خاطرات زندان زن» است که معروف بود با مداد ابرو روی کاغذ توالت نوشته است و موفق شده آن را از زندان خارج کند.

در اواخر دهه ۱۹۸۰ و دهه ۱۹۹۰ اسلام‌گرایان و محافظه‌کاران در مصر بیش از پیش قدرت گرفتند. نام او سال‌ها در فهرست افرادی بود که اسلام‌گرایان قصدد ترور آنها را داشتند؛ همان فهرستی که مشهورترینش شاید نجیب محفوظ، برنده جایزه نوبل ادبیات بود که در سال ۱۹۹۴ با چاقو به او حمله کردند و تا پای مرگ رفت. نوال در نتیجه این تهدیدها در سال ۱۹۹۳ به دانشگاه دوک در ایالت کارولینای شمالی آمریکا نقل مکان کرد. او در سال ۲۰۰۵ به مصر بازگشت و نامزد ریاست‌جمهوری شد اما پس از این‌که مقامات امنیتی دولت (حالا به ریاست حسنی مبارک) به او اجازه کارزار ندادند، کنار کشید.

در سال ۲۰۰۷، شیخ الازهر، که مهمترین مقام جهان سنی به حساب می‌آید، او را به خاطر نمایش‌نامه «خدا در نشستی استعفا می‌دهد» محکوم کرد. در این نمایش‌نامه، پیامبران مذاهب یهودیت، اسلام و مسیحیت، خدا را به استیضاح می‌کشند و خداوند در نهایت استعفا می‌دهد.

خانم السعداوی در سال ۲۰۰۹ در گفتگویی به روزنامه «گاردینِ» لندن گفت: «از هیچ یک از ۴۷ کتابی که نوشته‌ام پشیمان نیستم. اگر دوباره زندگی‌ام را از اول شروع کنم همان کتاب‌ها را می‌نویسم. همه‌ آنها امروز خیلی مربوط به اوضاع روز هستند: مسائل جنسیت، طبقه، استعمار (که البته قبلا بریتانیایی بود و الان آمریکایی است)، ختنه زنان، ختنه مردان، سرمایه‌داری، تجاوز جنسی و تجاوز اقتصادی.»

در سال ۲۰۱۰ او در مصاحبه از زوج جوانی گفت که در قاهره به دیدن او آمده‌اند و مرد به او گفته بو د: «کتاب‌های شما از من مرد بهتری ساخت. به خاطر آنها می‌خواهم با زنی آزاد ازدواج کنم و نه یک برده.»

خانم السعداوی جوایز بسیاری نیز دریافت کرده است. در سال ۲۰۰۵ جایزه بین‌المللی اینانا را در بلژیک برد. یک سال پیش از آن «جایزه شمال و جنوب» را از شورای اروپا دریافت کرده بود. در سال ۲۰۰۵ مجله «تایم» آمریکا نام او را در فهرست ۱۰۰ زن سال قرار داد.

ایناس عبدالدایم، وزیر فرهنگ کنونی مصر که خود زنی فلوت‌نواز است، از خانم السعداوی تقدیر کرد و گفت نوشته‌های او باعث پدید آمدن یک جنبش فکری بزرگ شده است. دولت کنونی مصر به ریاست‌ عبدالفتاح سیسی اما همچنان به بسیاری اقدامات محافظه‌کارانه و محدودکننده حقوق زنان ادامه می‌دهد.

خانم السعداوی سه بار ازدواج کرد و یک دختر و یک پسر از او به جا مانده ‌است.